Szczegółowa inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest

Szczegółowa inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest to pierwszy krok do realizacji programu usuwania tych wyrobów z naszego otoczenia...

Szczegółowa inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest to pierwszy krok do realizacji programu usuwania tych wyrobów z naszego otoczenia. Azbest jest nazwą handlową i odnosi się do sześciu minerałów włóknistych z grupy serpentynów (chryzotyl) i amfiboli (krokidolit, amosyt termolit, aktynolit i antofilit). Minerały te źle przewodzą ciepło i są względnie odporne na działanie czynników chemicznych.
Gdzie mogą się znajdować zagrażające naszemu zdrowiu wyroby i jak je identyfikować?

W BUDOWNICTWIE

Azbest stosowano w wyrobach budowlanych powszechnego użycia: eternit, czyli płyty faliste azbestowo-cementowe o zawartości 10-13% azbestu do pokryć dachowych, płyty prasowane - płaskie o zbliżonej zawartości azbestu, płyty KARO - dachowe pokrycia lub elewacje, rury azbestowo-cementowe wysokociśnieniowe (krokidolit) i kanalizacyjne, stosowane także jako przewody wentylacyjne i dymowo-spalinowe (zawartość azbestu ok. 22%), kształtki azbestowo-cementowe oraz elementy wielkowymiarowe, stosowane w budownictwie ogólnym i przemysłowym (płyty azbestowo-cementowe płaskie wykorzystywane w lekkich przegrodach ścian warstwowych i wbudowane w płyty warstwowe prefabrykowane - PW3/A, PŻ/3W i PŻW 3/A/S) (zawartość azbestu 10 - 16%).

Azbest można spotkać wszędzie tam, gdzie potrzebna była podwyższona odporność ogniowa i zabezpieczenia ogniochronne elementów narażonych lub potencjalnie narażonych na wysoką temperaturę (klapy przeciwpożarowe, ciągi telekomunikacyjne, tablice rozdzielcze elektryczne, węzły ciepłownicze, obudowa klatki schodowej, przejścia kabli elektrycznych, przewodów ciepłowniczych i wentylacyjnych między stropami, zabezpieczenia elementów stropowych i ściennych strychów, piwnic, dróg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych). Azbest stosowano także w tkaninach wygłuszających hałas. Wyroby z azbestem projektanci dobierali indywidualnie do obiektów, z uwzględnieniem wymagań przeciwpożarowych.

W ENERGETYCE

Azbest stosowano w elektrociepłowniach i elektrowniach, w obmurzach kotłów (jako izolacje termiczne w formie sznurów i tektur na uszczelnieniach dylatacji podgrzewaczy powietrza), a także w uszczelnieniach urządzeń poddanych wysokiej temperaturze, w zaworach, wymiennikach ciepła, w izolacjach tras ciepłowniczych (jako płaszcze azbestowo-cementowe lub azbestowo-gipsowe). Wyroby zawierające azbest umiejscowione są w:

• kominach o dużej wysokości (dylatacje wypełnione sznurem azbestowym),
• chłodniach kominowych (płyty azbestowo-cementowe w zraszalnikach i w obudowie wewnętrznej chłodni),
• chłodniach wentylatorowych (w obudowie wewnętrznej chłodni),
• rurach odprowadzających parę, zraszalnikach itp. (w formie izolacji cieplnej ze sznura azbestowego).

W TRANSPORCIE

Azbest stosowano do termoizolacji i izolacji elektrycznych urządzeń grzewczych w elektrowozach, tramwajach, wagonach, metrze (maty azbestowe w grzejnikach i tablicach rozdzielni elektrycznych), w termoizolacji silników pojazdów mechanicznych, w uszczelkach pod głowicę, elementach kolektorów wydechowych oraz elementach ciernych - sprzęgłach i hamulcach. Powszechnie stosowano azbest w kolejnictwie, w przemyśle lotniczym i stoczniowym, np. w statkach, szczególnie w miejscach narażonych na ogień, wymagających zwiększonej odporności na wysoką temperaturę.

W PRZEMYŚLE CHEMICZNYM

Z azbestu wykonane są przepony stosowane w elektrolitycznej produkcji chloru. Ponadto azbest znajduje zastosowanie w hutach szkła (np. w wałach ciągnących).

W DROGACH

Użycie poprodukcyjnego materiału odpadowego powstałego z produkcji wyrobów zawierających azbest uznano swego czasu za doskonały surowiec do utwardzania i stabilizacji powierzchni dróg, ścieżek, podwórzy, boisk szkolnych. Zasypywano nimi wyrobiska, niwelowano teren i wykorzystywano jako materiał budowlany w indywidualnych gospodarstwach. Aktualnie uważa się, że najskuteczniejszym sposobem unieszkodliwiania odpadów azbestowych jest ich izolowanie od kontaktu z powietrzem poprzez przykrycie warstwą zapewniającą nienaruszalność podczas użytkowania. W przypadku dróg i placów za najbardziej optymalne uznaje się pozostawienie odpadów azbestowych w miejscu ich wbudowania i trwałe przykrycie szczelnym dywanem masy mineralno-bitumicznej.

Płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie

W skład tej grupy wyrobów zawierających azbest wchodzą płyty następujących rodzajów:

• płyty azbestowo-cementowe prasowane płaskie okładzinowe,
• płyty azbestowo-cementowe prasowane płaskie ( tzw. „szablonyi” lub płytki „karo”),
• płyty azbestowo-cementowe płaskie nieprasowane autoklawizowane ( typu „kolorys” z wtłoczoną w powierzchnię licową posypką oraz „acekol” z posypką i barwną powłoką lakierniczą).

Wymiary płyt płaskich azbestowo-cementowych stosowanych w budownictwie

     * z dwoma ściętymi naprzeciwległymi rogami

Płyty prasowane płaskie do końca lat siedemdziesiątych wytwarzane były w oparciu o azbest chryzotylowy z niewielkim dodatkiem azbestu amfibolowego (krokidolit, amozyt), natomiast z początkiem lat osiemdziesiątych do produkcji płyt używany był wyłącznie azbest chryzotylowy w ilości 10 do 12 %.

Do wytwarzania płyt nieprasowanych autoklawizowanych (kolorys i acekol) wykorzystywany był wyłącznie azbest chryzotylowy w ilości 12 do 15 %.

Zastosowanie płyt azbestowo-cementowych płaskich:

• płyty a-c płaskie prasowane okładzinowe – elewacje zewnętrzne budynków systemów monolitycznych, elewacje ochraniające materiał termoizolacyjnych w metodzie docieplania, przegrody i drzwi przeciwogniowe, zabezpieczenia przeciwogniowe konstrukcji stalowych, okładziny ścian wewnętrznych i sufitów w budownictwie przemysłowym, elementy ścian osłonowych, wypełnienia chłodni kominowych i wentylatorowych,
• płyty a-c płaskie prasowane „karo” – pokrycia dachowe, okładziny ścian zewnętrznych, obudowa kanałów wentylacyjnych, wykładziny sufitów w niektórych typach budownictwa przemysłowego,
• płyty a-c płaskie nieprasowane autoklawizowane – elewacje zewnętrzne stosowane przy docieplaniu budynków, osłony kanałów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, elementy ścian działowych.

Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

W tej grupie wyrobów znajdują się płyty faliste azbestowo-cementowe nieprasowane i gąsiory azbestowo-cementowe nieprasowane.
Zależności od kształtu i wymiarów rozróżnia się następujące typy płyt i gąsiorów:

• NF-9      -  płyta niskofalista o 9 falach,
• WF-6     -  płyta wysokofalista o 6 falach,
• GZG-N  -  gąsior zawiasowo-falisty górny o niskiej fali,
• GZD-N  -  gąsior zawiasowo-falisty dolny o niskiej fali,
• GZG-W  -  gąsior zawiasowo-falisty górny o wysokiej fali,
• GZD-W  -  gąsior zawiasowo-falisty dolny o wysokiej fali.

Parametry wymiarowe azbestowo-cementowych płyt falistych i gąsiorów zestawiono w tabeli.

Wymiary płyt falistych i gąsiorów azbestowo-cementowych

Do końca lat 70-tych do wyrobu płyt falistych i gąsiorów stosowano mieszaninę chryzotylu i krokidolitu, natomiast z początkiem lat 80-tych zaczęto używać wyłącznie azbest chryzotylowy. Udział azbestu w mieszance surowcowej wynosił 11 do 13 %. Płyty azbestowo-cementowe faliste oraz gąsiory azbestowo-cementowe faliste stosowane są na pokrycia dachowe w budownictwie przemysłowym, wiejskim i jednorodzinnym, w budownictwie infrastruktury osiedlowej, w chłodniach kominowych oraz wentylatorowych.

Rury i złącza azbestowo-cementowe 

Do tej grupy wyrobów zalicza się rury azbestowo-cementowe kanalizacyjne kielichowe bezciśnieniowe oraz rury azbestow-cementowe ciśnieniowe.

W tabeli zestawiono parametry wymiarowe rur a-c kanalizacyjnych i ciśnieniowych.

Wymiary rur azbestowo-cementowych kanalizacyjnych i ciśnieniowych.

Rury azbestowo-cementowe kanalizacyjne jak również rury ciśnieniowe wytwarzane były z mieszaniny azbestu chryzotylowego i krokidolitowego, a udział azbestu w zestawie surowcowym wynosił 16 do 20 %.

Rury azbestowo-cementowe kanalizacyjne bezciśnieniowe stosowano głównie w pionach kanalizacji zewnętrznej sanitarnej budownictwa mieszkaniowego, a rury ciśnieniowe jako przewody wodociągowe zewnętrzne, w kanalizacji zewnętrznej oraz w gazociągach wysokoprężnych. Poza tym rury azbestowo-cementowe wykorzystywane były w chłodniach kominowych (zraszalniki), jako rynny spustowe zsypów na śmieci, przewody kominowe w budownictwie jednorodzinnym.

Izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest 

Izolacje natryskowe zawierające azbest wykonywane były poprzez natryskiwanie, na ściany lub elementy konstrukcji, masy (zaprawy) składającej się z azbestu (chryzotylu lub krokidolitu) w ilości ok. 70 % oraz cementu lub mieszaniny cementowo-wapiennej.

Masy natryskowe zawierające azbest stosowano jako izolację ognioodporną i przeciwpożarową do zabezpieczania różnego rodzaju konstrukcji stalowych lub drewnianych budynków w obiektach budownictwa przemysłowego i ogólnego oraz jako izolację przeciwpożarową i akustyczną w obiektach użyteczności publicznej np. sal koncertowych, sal kinowych, basenów kąpielowych itp.

Wyroby cierne azbestowo-kauczukowe

Wyroby cierne produkowane były przy użyciu azbestu chryzotylowego (ok. 70 %) oraz surowców impregnacyjnych i wypełniaczy (m.in. kauczuków).

Produkowane były dwa rodzaje azbestowych wyrobów ciernych, a mianowicie:

• okładziny cierne
• taśmy hamulcowe.

Wyroby te wykorzystywane były powszechnie jako elementy cierne w różnego typu hamulcach i sprzęgłach (okładziny cierne sprzęgieł i szczęk hamulców bębnowych, taśmy hamulcowe) przeznaczonych do układów hamulcowych i sprzęgłowych pojazdów mechanicznych,, napędów urządzeń przemysłowych oraz w dźwigach i windach.

Przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione (tkaniny i odzież ochronna) 

Do tej grupy wyrobów zawierających azbest zaliczane są następujące produkty:

• przędza azbestowa,
• wata azbestowa,
• tkaniny azbestowe termoizolacyjne,
• tkaniny azbestowe ochronne ognioodporne (konfekcyjne),
• koce gaśnicze z tkaniny azbestowej.

Przędza azbestowa

Przędza azbestowa wytwarzana była z długowłóknistego azbestu chryzotylowego, którego udział w materiale, w zależności od gatunku przędzy, wynosił od 75 do 96 %.

Przędza azbestowa stanowiła przede wszystkim półprodukt do produkcji sznurów, taśm, tkanin, szczeliw itp., natomiast w niewielkich ilościach, bez jej przetwarzania, używana była jako materiał izolacyjny, stosowany  w temperaturach do 450^oC, do urządzeń o niewielkich rozmiarach.

Wata azbestowa

Wata azbestowa wytwarzana była z włókien azbestu chryzotylowego, którego zawartość w materiale wynosi 100 %.

Watę azbestową stosowano jako izolację cieplną kotłów wodnych i parowych, przewodów rurowych, wymienników ciepła, których temperatura mediów nie przekraczała 550^oC.

Tkaniny azbestowe termoizolacyjne

Tkaniny azbestowe termoizolacyjne produkowane były o splocie płóciennym, z przędzy azbestowej. Wykorzystywano je do izolacji kotłów, zbiorników, maszyn i urządzeń produkcyjnych, przewodów parowych pracujących w temperaturze do 450^oC.

Tkaniny azbestowe ochronne ognioodporne (konfekcyjne)

Tkaniny te produkowane były z przędzy azbestowej zawierającej 90 % azbestu. Grubość tkanin azbestowych ochronnych ognioodpornych wynosiła 1,5 mm. Z tkanin tych wykonywano niepalną odzież ochronną dla pracowników narażonych na działanie wysokich temperatur, zatrudnionych np. w hutnictwie, straży pożarnej.

Koce gaśnicze z tkaniny azbestowej

Koce te służące do gaszenia ognia wykonywane były z przędzy azbestowej zawierającej 90 % azbestu.

Szczeliwa azbestowe

Szczeliwa azbestowe, zawierające 75 do 90 % azbestu chryzotylowego, mające postać sznura, otrzymywane były poprzez splatanie przędzy azbestowej i jej impregnowanie. Wyroby te cechują się dobrą ognioodpornością, do temperatury 500^o C.

Szczeliwa azbestowe stosowano głównie do uszczelniania pracujących części maszyn np. w pompach, sprężarkach, prasach hydraulicznych, zaworach. Mogą one pracować w ruchu obrotowym lub posuwisto-zwrotnym jako szczeliwa spoczynkowo-ruchowe lub spoczynkowe.

Rozróżnia się 10 typów szczeliw, a najczęściej wykorzystywane to:

• azbestowe szczeliwa plecione zwykłe – do uszczelniania elementów maszyn i urządzeń pracujących w środowisku powietrza, wody, pary wodnej i gazów obojętnych; wymiary przekroju 4x4 do 50x50 mm,
• szczeliwa ługoodporne – do uszczelniania pracujących elementów maszyn i urządzeń w środowiskach roztworów zasad i amoniaku; wymiary przekroju 6x6 do 30x30 mm,
• szczeliwa odporne na benzynę i oleje - do uszczelniania pracujących elementów maszyn i urządzeń w środowiskach benzyny, nafty, olejów; wymiary przekroju 4x4 do 30x30 mm,
• szczeliwa suche kwasoodporne – do uszczelniania stałych elementów maszyn i urządzeń w środowisku kwasów; wymiary przekroju 4x4 do 50x50 mm,

Taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki 

W skład tej grupy wyrobów wchodzą:

• taśmy azbestowe termoizolacyjne,
• sznury azbestowe termoizolacyjne

Taśmy azbestowe termoizolacyjne wytwarzane były z przędzy azbestowej zawierającej 75 do 90 % azbestu chryzotylowego. Szerokość taśm wynosi od 15 do 40 mm, a grubość 1,5 i 2 mm. Taśmy te stosowane były jako izolacja cieplna przewodów, maszyn i różnych urządzeń produkcyjnych.

Sznury azbestowe termoizolacyjne zawierają od 75 do 90 % azbestu chryzotylowego, a formowane poprzez skręcanie wiązki przędzy azbestowej i oplatanie przędzą szklaną lub  przędzą azbestową. Średnica sznurów azbestowych wynosiła od 3 do 50 mm. Temperatura stosowania w zależności od rodzaju wyrobu wynosi od 300 do 500^oC.

Sznury azbestowe termoizolacyjne stosowano jako izolację termiczną do rurowych przewodów parowych, kotłów, urządzeń grzewczych, wypełnienie dylatacji kominów i kanałów dymowych w instalacjach przemysłowych i energetyce.

Wyroby azbestowo-kauczukowe z wyjątkiem wyrobów ciernych

Wyroby azbestowo-kauczukowe produkowane w postaci płyt, z których wykonywano uszczelki, należały do najbardziej powszechnych materiałów uszczelniających. Wyroby te produkowane były z azbestu chryzotylowego, kauczuku oraz surowców uzupełniających w postaci wypełniaczy i środków wulkanizujących.

W zależności od składu surowców i technologii produkcji wytwarzano płyty o różnych parametrach technicznych, odporności termicznej i chemicznej.

Płyty uszczelniające azbestowo-kauczukowe charakteryzują się odpornością na wysoką temperaturę (do 500^oC), wytrzymałością na ściskanie, nieznacznym odkształceniem trwałym oraz dobrą plastycznością.

Wymiary płyt wynosiły od 580x580 do 2400x2400 mm, a grubość i produkowanych z nich uszczelek zawierała się w granicach od 0,4 do 5,0 mm.

Uszczelki azbestowo-kauczukowe stosowane były do uszczelniania stałych elementów maszyn i urządzeń, uszczelniania elementów w silnikach spalinowych (głowice, przewody ssąco-wydechowe), turbinach parowych i gazowych, pompach, sprężarkach, maszynach i urządzeniach w przemyśle chemicznym i naftowym.

W zależności od właściwości uszczelki wykorzystywane były w następujących środowiskach:

• wody, pary wodnej, powietrza, gazów obojętnych,
• roztworów soli kwasów nieorganicznych, alkaliów, wody morskiej,
• benzyny, nafty, olejów mineralnych, smarów, rozpuszczalników,
• kwasów nieorganicznych i organicznych,
• ługów,
• gazów spalinowych.

Papier, tektura  

Papier azbestowy

Papier azbestowy, którego grubość wynosi 0,127 mm wytwarzany był z azbestu chryzotylowego z dodatkiem wypełniaczy i lepiszcza. Wyrób ten był stosowany do izolacji urządzeń elektrycznych.

Tektura azbestowa

Produkowane były dwa rodzaje tektury azbestowej:

• tektura azbestowa zwykła – z azbestu chryzotylowego,
• tektura azbestowa kwasoodporna – z azbestu krokidolitowego.

Tektura azbestowa, której grubość zawiera się w przedziale 1 do 8 mm cechuje się znaczną odpornością termiczną, do 600^oC, stosowana była jako materiał izolacyjny oraz do wyrobu uszczelek.

Tekturę zwykłą wykorzystywano do wytwarzania uszczelek pracujących w środowisku gazów oraz izolacji obudowy silników spalinowych, natomiast z tektury kwasoodpornej produkowano uszczelki, które pracowały w środowisku kwaśnym. 

Inne wyroby zawierające azbest, osobno nie wymienione  

Otuliny azbestowo-cementowe

Otuliny azbestowe produkowane były z m asy azbestowo-cementowej zawierającej od 20 do 50 % azbestu chryzotylowego.

Otuliny te stosowane były do izolacji rurociągów pracujących w temperaturze do 600^oC.

Kształtki azbestowo-cementowe budowlane

Poza różnego rodzaju płytami azbestowo-cementowymi stosowanymi w ogromnej ilości, głównie w budownictwie, wytwarzano szereg wyrobów innego rodzaju, w postaci kształtek, które znajdowały również zastosowanie w tej gałęzi gospodarki. Do wytwarzania kształtek azbestowo-cementowych budowlanych wykorzystywano azbest chryzotylowy w ilości od 12 do 16 %.

Kształtki azbestowo-cementowe budowlane to wyroby o różnych wymiarach i kształtach, do najczęściej stosowanych wyrobów tej grupy zalicza się:

• kształtki do przewodów wentylacyjnych,
• kształtki do wentylacji zewnętrznych,
• kabiny sanitarne,
• podokienniki,
• zbiorniki na wodę,
• osłony kanałów spalinowych,
• kształtki do osłon rurociągów ciepłowniczych.

Kształtki azbestowo-cementowe elektroizolacyjne

Kształtki azbestowo-cementowe elektroizolacyjne są wyrobami o różnych wymiarach i kształtach, do produkcji których stosowano azbest chryzotylowy i krokidolitowy w ilości od 25 do 35 %.

Kształtki elektroizolacyjne stosowane były jako przegrody izolacyjne w aparaturze i urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia, w silnikach elektrycznych, instalacjach przemysłowych.  

Płytki PCV

Azbest w kompozycji głównie z polichlorkiem winylu (PCV) lub innymi żywicami stosowany był do produkcji płytek podłogowych. Do wytwarzania płytek PCV wykorzystywano azbest chryzotylowy, a zawartość włókien azbestowych w wyrobie wynosiła od 25 do 40 %.

Płyty ogniochronne

Spośród kilkudziesięciu rodzajów płyt ogniochronnych (ognioodpornych) produkowanych na świecie (w Polsce nie wytwarzano tych wyrobów) do znajdujących największe zastosowanie w kraju należą płyty Marynite, Azbestolux, Sokalit, Pyral i Dupronit. Podstawowymi surowcami wykorzystywanymi do wytwarzania tych wyrobów (autoklawizowanych) był azbest amozytowy i chryzotylowy, oraz wapno hydratyzowane i piasek.  Długość płyt wynosi od 1250 do 3000 mm, a szerokość od 600 do 1250 mm. Cechą charakterystyczną tych wyrobów płytowych jest relatywnie duża grubość ( w porównaniu z płytami a-c) wynosząca od 10 do 50 mm oraz zdecydowanie mniejsza wytrzymałość mechaniczna. Temperatura eksploatacji płyt ogniochronnych mieści się w granicach 300 do 500^OC.

Płyty ogniochronne zawierające azbest stosowano do budowy grodzi na statkach w celu zabezpieczenia przeciwogniowego, osłon ognioodpornych i przeciwpożarowych w budynkach przemysłowych (np. kotłowniach), osłon konstrukcji stalowych w budynkach użyteczności publicznej i ścian ciągów wentylacyjnych sufitów podwieszanych oraz jako materiał izolacyjny w różnego rodzaju urządzeniach grzewczych,

Papy, kity i masy hydroizolacyjne  

Papa asfaltowa dachowa

Do produkcji pap dachowych asfaltowych stosowany był azbest chryzotylowy w postaci pyłu azbestowego lub  bardzo krótkich włókien dla poprawienia własności technicznych mas powłokowych. Dodatek azbestu obniżał w dużym stopniu spływność papy i podwyższa temperaturę mięknienia. Ilość dodawanego azbestu pozwalająca na uzyskanie najlepszych efektów wynosiła 12 – 15 %. 

Kity i masy hydroizolacyjne

Azbest stosowano do szeregu wyrobów hydroizolacyjnych, szczególnie lepików stosowanych na zimno, kitów uszczelniających szczeliny w nawierzchniach dróg betonowych, lepików do posadzek deszczółkowych, kitów zachowujących trwałą plastyczność, stosowanych do szczelin dylatacyjnych budownictwie.

Wypełniaczem w tych wyrobach był azbest chryzotylowy, a jego zawartość w lepikach wynosiła 5 do 8 %, natomiast w kitach 40 do 50 %.

Sprzęt gospodarstwa domowego

Wyroby zawierające azbest, głównie w postaci materiałów izolacyjnych znajdowały powszechne zastosowanie jako elementy urządzeń gospodarstwa domowego. Tektura azbestowa, przędza i tkaniny azbestowe termoizolacyjne wykorzystywane były w celu izolacji cieplnej np. w lodówkach, kuchenkach gazowych i elektrycznych, żelazkach, piecach elektrycznych akumulacyjnych. Natomiast kształtki a-c elektroizolacyjne, tasiemki azbestowe elektroizolacyjne i papier azbestowy elektroizolacyjny stosowane były jako izolacja elektryczna w sprzęcie elektrotechnicznym, między innymi w urządzeniach radiowych i telewizyjnych, odkurzaczach, suszarkach elektrycznych, czajnikach elektrycznych, robotach kuchennych.

Wyrobem powszechnie stosowanym w gospodarstwie domowym były „siatki azbestowe” (siatka druciana z wprasowaną warstwą azbestu chryzotylowego) wykorzystywane w czasie korzystania z palników kuchenek gazowych i płyt grzewczych kuchenek elektrycznych.

Ubrania robocze, maski, filtry zanieczyszczone azbestem

Pracom związanym z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów zawierających azbest towarzyszy poza wytwarzaniem odpadów zawierających azbest w swej strukturze powstawanie innych odpadów (drobnowymiarowych) zanieczyszczonych azbestem. W skład materiałów i przedmiotów zanieczyszczonych azbestem wchodzi zużyty sprzęt wykorzystywany w pracach usuwania lub zabezpieczania wyrobów zawierających azbest, , zniszczona odzież robocza, środki pomocnicze używane przez pracowników prowadzących prace w kontakcie z azbestem. Do grupy tej zalicza się między innymi zanieczyszczone azbestem: zużytą odzież roboczą, nakrycia głowy, okulary ochronne, rękawice, buty, sprzęt ochrony układu oddechowego (maski przeciwpyłowe, filtry z masek), filtry z urządzeń odpylających i odkurzaczy przemysłowych wykorzystywanych do utrzymywania czystości sprzętu i w miejscu pracy, wyeksploatowany sprzęt techniczny.

Inne wyżej nie wymienione

Azbest stosowany był również w wielu różnych materiałach i wyrobach, takich jak:

• farby, pokosty, kleje, powłoki do podwozi samochodowych,
• fundamenty (w celu osłabienia wstrząsów),
• izolacje przeciwdźwiękowe i przeciwwibracyjne w samolotach,
• wykładziny pieców, masy żaro- i ognioodporne (w hutnictwie),
• butle ciśnieniowe zawierające acetylen,
• smary,
• asfaltowe masy drogowe.